Kerim Evren

Varlığını, Türk halkı olarak tıkır tıkır ödediğimiz vergilere borçlu olan devlet kanalı TRT’ye, yalnızca elektrik faturalarımızdan her yıl yüz milyonlarca lira kesinti yapılıyor. Buna karşılık TRT’den de yayınlarıyla halka olan yükümlülüklerini yerine getirmesini istemek, safdillik sayılmamalı. 2954 Sayılı Türkiye Radyo Televizyon Yasası’nın 9. Maddesi ile, TRT’ye yüklenen görevleri anımsatalım: “-[…]

“Ezgi”;  bir anlamıyla ‘kulağa hoş gelen ses ya da söz dizisi’dir. Konuşurken hepimiz bir tür ‘beste’ yaparız. Dudak, dil, damak uzamı, yanaklar, alt çeneden oluşan konuşma organlarımız; birer çalgı gibidir. Bu organları topluca, doğru çalıştırabilmek, boğazımızdan çıkan sese doğru biçim verebilmek, Tv sunucularının da olmazsa olmaz niteliğidir. AFERİN BESTE! 8[…]

Fransız düşünür Buffon’un “Üslup yazarın ta kendisidir.” özdeyişi -uyak çekiciliğiyle karışık- genelleme yapılarak dilimize aktarılmış: “Üslub-ı beyan, aynıyla insan.” İstediğimiz kadar süslü sözcüklerle konuşup yazmaya özenelim, eğer ‘beyanımız’ kişiliğimize bol ya da dar geliyorsa ‘pespayelik’ aradan er geç sırıtır. (“Er geç”i bitişik yazarsak ‘erkek keçi’ ya da ‘erkek deve’ sırıtır!)[…]

Türkçeye, Batı ya da Doğu dillerinden girmiş sözcüklerin sesletim ve yazımı, baş belamız! Örneğin, içinde dört ünlü harfin yan yana gelip ‘ses baskısı’ yaptığı, Batı kökenli bir sözcük: “Gangster” Bilindiği gibi, yasa dışı işler çeviren azılı haydut, demek. Fatih Portakal’ın ‘etkileşimli’ (interaktif) sunumu hoşumuza gittiği için ana haber bültenlerini genellikle[…]

CNN Türk’te, bir kız futbol takımıyla ilgili haber veriliyor. Görüntüleri, İran’dan sanıyoruz önce. Ama hayır, bu bir Türk kız takımının haberi. Sivas’ın bir köyünde futbol takımı kuran genç kızlarımız, gol yemeden il şampiyonu olmuşlar. Aferin! Vtr’den ekrana yansıyan ses, “Beypınarı’nın kızları…” diyor. Demek, sporcu kızlarımızın köyünün adı “Beypınarı”ymış. Ama, üç[…]

Prof. Dr. İlber Ortaylı, geçen pazar günü CNN Türk’te Hakan Çelik’in konuğuydu. Okul yıllarında öğretmenlerinin, Türkçesi kötü öğrencileri nasıl aşağıladıklarını anlattı. Bir öğretmeni, Ortaylı’nın ‘kemik’e ‘kemük’ diyen taşralı bir sınıf arkadaşına, dolaylı yoldan ‘köpek’ diyerek ağır hakaret etmiş: – Sen o ‘kemüğü’, doğup büyüdüğün falanca yerden buraya ağzında nasıl ‘getürdün’!..[…]

Önümüzdeki salı, Türk Dil Bayramı’nı kutlayacağız. 1932’de düzenlenen ilk Türk Dili Kurultayı’nın açılış günü, “Dil Bayramı” kabul edilmişti. Çağcıl anlamdaki ilk geniş kapsamlı Türkçe sözlük Kamus-ı Türkî’nin; ilk Türkçe roman Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ın; ilk Türkçe ansiklopedi Kamus-ül Alam’ın yazarı Şemsettin Sami (1850 – 1904), Osmanlıca için şöyle diyordu: “Bu nasıl[…]

Çin’de yirmi yıl hapis yatmış bir Budist keşiş, Hindistan’a Dalay Lama’yı ziyarete gelmişti. Dalay Lama keşişe, uzun mahkûmiyeti süresince gördüğü işkenceler sırasında korkup korkmadığını sordu. Keşişin inanılması güç yanıtı şöyleydi (1): – En büyük korkum, bana işkence edenlere karşı sevgimi ve merhametimi kaybetme ihtimali oldu. Çin, 1945’ten itibaren Tibet’i sinsice[…]

Reklam sloganlarındaki yanlış Türkçenin, yinelene yinelene toplumun belleğinde doğruymuş gibi yer ettiğine, bu köşede sıklıkla dikkat çekeriz. Şarkılar ise uzun yıllar boyu söylendiği için güfte yazarlarının dilimize daha da çok özen göstermeleri gerekir. Anadolu rock müziğinin öncülerinden Cahit Berkay, genç solist Derya Petek’le birlikte yaptığı albümüne “Arda Kalan” adını koymuştu.[…]

Biz Türkler, gündelik konuşmalarımızda meramımızı olabildiğince kısa sözlerle, kestirme anlatmayı yeğleriz. Bu nedenle örneğin; genellikle plastikten yapılmış bir terlik türü olan “Tokyo sandaleti”, dilimizde “tokyo” olup çıkmıştır. Kâğıt mendile halkımız, aslında bir marka olan “selpak” der. Her likit petrol gazına da “aygaz”… “Atlet” (Fr. athlète), atletizmci, demek. Atletlerin kolsuz, askılı[…]

Aziz Nesin’le ortanca oğlu Ali, Bilkent Üniversitesi yerleşkesinde, elleri kolları ağır kitap kolileriyle dolu, otobüs durağına yürüyorlar. Mevsim kış, her yer karla kaplı, Ankara’nın ayazı her ikisinin iliklerine dek işliyor. Ali: – Baba, bir taksi çağıralım. – Olmaz! Ali, ses tonunu biraz yükseltiyor: – Baba sen, kitapları dünya dillerine en[…]

Dünya, mucizelerle dolu. Sanki soluk almamız bile mucize. Özellikle de 2017 Türkiye’sinde! İster insan ol, ister herhangi bir canlı… Komşunun iki köpeği var; Şeker ile Nane. Sahipleri olan genç çiftten, daha çok ‘baba’ gezdiriyor ikiliyi. Bir hayvan barınağından aldıkları Nane, Şeker’in yanında minicik kalıyor. ‘Poposu yere yakın olandan kork!’ dedirten[…]

Dün (9 Ağustos), Harf Devrimi’nin 89. yıldönümüydü. Meşrutiyet döneminde Müslüman Arnavut okullarında Latin harfleri öğretilmek istenmiş, şeyhülislama bunun dince sakıncalı olup olmadığı sorulmuştu. Yanıt elbette olumsuzdu (1): “Mesaağ-i şer’i (2) yoktur!” Daha önce 1860’larda Nâzım Hikmet’in büyük dedesi Mustafa Celalettin Paşa, Padişah Abdülaziz’e “Arap yazısı, Türkçeye uygun değil.” diyerek Latin[…]

Dünya neleri konuşuyor, biz nelerle cebelleşiyoruz! Örneğin, ileri Batı bilim / medya çevrelerinin gündeminde bir süredir ‘katlanabilir kâğıt ekran’ın bulunduğunu biliyor muyuz? Dizüstü bilgisayarların, tabletlerin yerini, kâğıttan yapılan ekranlar alacak. Gazeteleri, kitapları yükleyebileceğimiz kâğıt ekranı, katlayıp cebimize koyabileceğiz. Dahası, yüklediklerimizi silerek bu ekranı sınırsız kez kullanabileceğiz. ELİ KULAĞINDA 2016 Ocak’ında;[…]

TGC; 1979 yılından beri verdiği “Basın Özgürlüğü Ödülleri”ni, “ülkemizin ve medyamızın içinde bulunduğu koşullar…” haklı gerekçesiyle bu yıl vermedi. “Koşullar elverdiğinde, bu ödüllerin yeniden konulacağını” bildirdi. “24 Temmuz, Basın Özgürlüğü için Mücadele Günü” nedeniyle 21 Temmuz’da TGC’nin Burhan Felek Konferans Salonu’nda, birbirinden değerli konuşmacıların katıldığı bir toplantı yapıldı. TGC Genel[…]

Bir dirimbilim (biyoloji) terimi: “Yöneşme”. Dil Derneği’nin Türkçe Sözlük’üne göre, “Türleri aynı ya da ayrı canlıların, aynı koşullar altında biçim ve yapı bakımından zamanla birbirlerine benzemesi” demek. “Yöneşme”, aşağı yukarı eş anlamlı bir sav olarak (Fr. thèse de convergence, Osm. tekarüp iddiası) toplumbilim (sosyoloji) terimleri arasına da girmiş.

Eski İstanbullular, ‘istedikleri biçimde gelişen bir durum, hoşlarına giden bir olgu ya da her yönüyle beğendikleri kişi için’ şu Fransızca sözü kullanırlardı: “Komilfo” (Fr. comme il faut). Türkçesi: Olması gerektiği gibi. 9 Temmuz 2017 Pazar günü, Kemal Kılıçdaroğlu’nun İstanbul Maltepe’deki “Adalet Mitingi”ni baştan sona, yerinde izlerken hem CHP liderinin tarihsel[…]

Yurt Gazetesi’nin, 2 Temmuz 2017 günkü manşeti: “#unutMADIMAKlımda” 24 yıl önce, 2 Temmuz 1993 günü Sivas’ta, 33’ü aydın ve sanatçı, ikisi otel görevlisi 35 kişi, diri diri yakılarak öldürüldü. Pir Sultan Abdal Şenlikleri’ne katılan, aralarında Aziz Nesin’in de bulunduğu aydınların kaldığı Madımak Oteli, cuma namazının ardından toplanan on beş bin[…]

“Tarlakuşuydu Juliet / Gezip tarlada biraz uçtu / Sonra Romeo’nun kafasına pisledi / Ve gitti başka bir tarlaya kondu” Ölümsüz aşkın tiyatro hâli, Shakespeare’in “Romeo ve Juliet”i… Birbirine düşman iki ailenin çocukları olan sevgililer, bir dizi talihsizlik sonucu ölümü seçmeyip de gizlice yaptıkları evliliği sürdürseler mutlu olurlar mıydı? Efraim Kişon’un[…]

Üç gün sonra Şeker (Ramazan) Bayramı. Yurttaşlarımızın, hiç değilse üç günlük bayramı ağız tadıyla geçirmelerini dileriz. Bütçesinden, kısa dinlenceye pay ayırıp ‘tebdil–i mekândaki ferahlık’tan yararlanacak olanlarımız şanslı. İşlerine, kendilerini ‘şarj’ etmiş olarak dönecekler. Şarj deyince yeni türetilen bir sözcüğü anımsadık; “plagomani”. Kişinin cep telefonu ‘şarj’ına ilişkin hastalıklı saplantısı, demekmiş. Günümüz[…]