Kategori: YeniGün

Şempanzenin genleri, insan genleriyle yüzde 98 aynı. Tanrı bize, şempanzeden esirgediği “ses kirişleri”ni verdiği için konuşabiliyoruz. Kimi Tv sunucuları ve ‘ekran gediklisi’ diyebileceğimiz kimi ‘uzmanlar’ (?) yakınlarındaki kimselerce uyarılmıyor -ya da yapılan uyarıları önemsemiyor- olmalılar ki sürekli aynı sesletim (telaffuz) yanlışlarıyla karşımıza çıkıyorlar. Bu kişiler, doğru sesletiminden emin olamadıkları herhangi bir sözcük için[…]

Atatürk‘ün Dil Devrimi ile başlattığı “Türkçemizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma” çalışmalarını geliştirerek sürdürmek yerine, kültür meşalesini ne yazık ki yerlere düşürdük. Artık, Büyük Önder’in kurduğu CHP’nin bile bu konuda yeterli özeni gösterdiğinden kuşkuluyuz. Kuşkumuzun nedenine geçmeden önce, 2016 Ekim‘indeki bir yazımızda anımsattığımız yürek burkan bir öykücüğü (anekdot), YeniGün okurları için yineleyelim: DE GAULLE DALGA GEÇTİ Charles de Gaulle (1890 – 1970), Fransa Cumhurbaşkanı[…]

İhsan Varol, yıllardır türlü Tv kanallarında hazırlayıp sunduğu yarışma izlencesi“Kelime Oyunu”nu, hâlen Teve 2′de sürdürüyor. Varol, bu yolla halkımızın sözcük dağarcığının gelişmesine -elbette izlenirliği ölçüsünde- katkı sağlıyor. Kendine özgü; sıcak, sevimli bir sunuş tarzı olduğu için seviliyor da. Gelgelelim, bu ‘belalı iş’te ‘allameyi cihan’ olsanız yanlıştan kaçınmanız güç! Yanlışlarınızı olabildiğince azaltmak için ise ‘yapıcı’ eleştiriler karşısında dört göz, dört[…]

Güzel Türkçemizdeki güzel atasözlerinden biri:“Benim oğlum bina okur, döner döner yine okur.”Yazılı  ve görsel / işitsel medya (1) organlarımız, şu dil yanlışını döne döne, sanki ısrarla sürdürüyor:– Adana eski Valisi.– DİSK eski Başkanı…Kim bilir kaç kez anımsattık; Türkçe dilbilgisi kurallarına göre, belirtisiz ad tamlaması ikiye bölünüp ortasına sıfat konulamaz.Yukarıdaki iki[…]

Göktürk Devletinin yöneticisi Bilge Kaan; Orhun Yazıtları’nda uyruğuna, “Çinlilere öykünmeyin, yok olursunuz!” öğüdünde bulundu. Göktürkler, daha önce ikiye bölündükleri, elli yıl Çin boyunduruğunda tutsak yaşadıkları hâlde Bilge Kaan’ın öğüdüne uymadılar. Ve o tarihsel günden sadece dokuz yıl sonra, 744’te tarih sahnesinden silindiler. Ulusların kalıcı olmasında, anadilini koruyup geliştirmesinin önemini çok iyi bilen Başöğretmen Atatürk, birçok çağcıl atılıma koşut olarak başardığı Dil Devrimiyle bizi özümüze döndürdü. Türkiye Cumhuriyeti’nin[…]

Geçen hafta, Nâzım Hikmet’in 117’nci doğum gününü kutladık. Sanat / yazın çevrelerince büyük ustanın şiirlerinden oluşan dinletiler başta olmak üzere, türlü etkinlikler düzenlendi. Bu arada epey zamandır dillendirilmeyen bir şehir efsanesinin de yeniden konuşulmaya başladığına tanık olduk. Efsane şu: Atatürk, Dolmabahçe Sarayı’nda arkadaşlarıyla sofradayken Nâzım Hikmet’ten söz açılmış. Büyük Önder: – Gidin şu deli oğlanı bulun,[…]

Polonyalı Kieslowski (1941 – 1996), “yedinci sanat”ı onurlandıran sinema yönetmenlerinden. Ayrı bir yazı konusu olacak denli önemli filmler çeken Kieslowski‘nin büyülenerek izlediğimiz yapıtlarından biri: “Veronique’in İkili Yaşamı” (1991). Filmde, Avrupa sinemasının en güzel oyuncularından Irène Jacob’un canlandırdığı baş karakter, ‘çift yaratılmıştır’; Fransa’da Veronique, Polonya’da da Veronika adıyla eş zamanlı olarak ‘ikili yaşam’ sürmektedir.  Birbirinin varlığını her an duyumsayan iki kadından Veronique,sahnede şarkı söylerken ölür. Birden[…]

Türkçe sözvarlığımız (Fr. vocabulaire); atasözü ve deyim varsılı. Yüzyıllardır söyleyegeldiğimiz bu tür sözlerden biri, ‘hiç görüp işitmediğimiz, şaşılacak yeni bir şeyle karşılaşmak’ anlamındaki deyim: “Bir yaşına daha girmek” TRT Haber‘de, Dünya Ekonomik Forumu‘na ilişkin yorum yapan tanımadığımız bir meslektaşımız, konuşmasında şöyle bir eylem (fiil) kullanıyor: “Formülize etmek” Bizim bildiğimiz, ‘bir düşünceye, bir anlatım biçimi vermek’ anlamındaki Batı kökenli eylemin doğrusu: “Formüle (Fr. formulé)etmek” Biz,[…]

. Toplumca kafamız bozuk. Aynı ölçüde Türkçemiz de. Bizim değil, bilindiği gibi Yahya Kemal Beyatlı’nın koyduğu tanı / gösterdiği sağaltım yolu bu: “İmlamız, lisanımız düzelince lisanımız da kafamız düzelince düzelecek; çünkü, o da onlar kadar bozuktur, fazla değil.” Dille düşünce arasındaki sıkı bağa onlarca yıldır dikkat çekerek “doğru düşünme”nin ancak[…]

Pek çok alanda olduğu gibi, “doğru ve güzel Türkçe” açısından da artık can sıkıcı olmaktan çıkıp giderek “yürek yakıcı” bir hâl alan gerileme dönemi yaşıyoruz. Toplumun sürekli gözü önünde olan kişilerin ve görsel / yazılı medya organlarında çalışan meslektaşlarımızın yaptığı “dil yanlışları”; Ziya Paşa’nın terkib-i bendindeki ünlü dizeyi akla getiriyor: “… bu terazi bu kadar sıkleti[…]

İnsan her gün yeni bir şey öğreniyor. Biz, Diyanet İşleri Başkanı’nın, “Kuran’la beraber olmayan çocuklar şeytanla beraber olur.” sözünü tartışaduralım… Batılı bilim insanları, Stanford Üniversitesi’nden William F. Fry’ın “gelotoloji” çalışmalarını geliştirmek için gecelerini gündüze katıyorlarmış. “Gelotoloji”; gülümsememizin ve kahkaha atmamızın, ruhsal / bedensel yapımız üzerindeki etkilerini inceleyen bir bilim dalı. Öte yandan çoğu dinin -ve doğal (!) olarak köktendinciliğin- ‘gülmeye karşı’ olduğu biliniyor. KAHKAHA[…]

Şair gazeteci Refik Durbaş da günümüzde orta yaş sayılan 74’ünde sonsuzluğa göçtü. Erzurum Pasinler’den gelip İzmir’e yerleşmiş bir ailenin oğluydu. Şiir serüveni de bu kentte başlamıştı, Durbaş’ın. İlk şiiri, “Ege Ekspres”te 1962’de yayımlanan “Velvele”: “Ve koca bir şehir ağlıyordu / Tutsak bulutların gölgesinde / Deli divâne sokakların kör ışıklarında /[…]

Çocukluğumuzdan geriye ne kaldı! Geceleri, gaz lambasının alacakaranlığında büyüyüp titreşen gölgeler gibi anılar. Lamba şişesinin islenmesi, gölgelerin daha da korkutucu, silik konturlu düşlem yaratıklarına dönüşmesi demekti bizim için. Evin yetişkinleri, görevini aksatana ertesi sabah tatlı tatlı çıkışırlardı: – Lambanın isine, evin kızına!.. (Bu görevin, örneğin niçin evin oğluna değil de[…]

Bertolt Brecht, “Sezuan’ın İyi İnsanı” oyununda (1), sabahları kentin uyanışını “yaşlı bir işçinin kalkıp çekicine sarılmasına, temiz hava ile ciğerlerini şişirmesine” benzetiyor. Brecht’in Sezuan’ı, “bütün tasarımların ötesinde, yoksulluğun en alt basamağında bir kent, gerçek bir cehennemdir.” Henüz tam anlamıyla “Sezuan’laşmamış” olsa bile İstanbul’un da o yolun yolcusu olduğu kesin. Toplam[…]

Bize göre Babıâli’yi Babıâli yapan ustalarımızdan biri daha bu dünyadan göçtü; İlhan Banguoğlu. Geçen pazar günü 91 yaşında hayata gözlerini yuman İlhan Ağabey’i, bu satırlar size ulaşmadan bir gün önce toprağa vermiş olacağız. Bir kolu Mısır kökenli olan, varsıl bir ailenin oğluydu. Eski Millî Eğitim bakanlarından, dilbilimci Tahsin Banguoğlu’nun yeğeniydi. İyi eğitim görmüş, Türkçe haber diline[…]

Mevsim döndü. Ama, sıkı giyinerek de olsa sabah kahvaltısı hâlâ balkonda yapılabiliyor. Cemal Süreya ile birlikte! “Yemek yemek üstüne ne düşünürsünüz bilmem Ama kahvaltının mutlulukla bir ilgisi olmalı” Güneş bir açıp bir külrengi bulutların gölgesinde mola verince karaduygu (melankoli) ile coşku gelgiti arasında yürek sersemi oluyor insan! Karşı evin balkonundaki asma,[…]

Cumhuriyet kuşaklarımız; durmadan, yılmadan çalışan bal arılarına benziyor. Arıların balı, kış mevsiminde kendileri tüketmek için yaptıkları biliniyor. Üstelik çok zorlu bir uğraş onlarınki. Yarım kilo bal yapabilmek için iki milyondan fazla çiçekten bitki özü toplamak zorundalar. Arı da çiçek de bal da birer mucizedir. Özellikle kır kekiği (thymus spp) balının tadına[…]

Tevfik Fikret‘in İstanbul Âşiyan’da, hâlen müze olan evinin önündeki bir kayada, kendi eliyle yazıp kazıttığı dizeleri yer alır. Söz konusu şiir, (günümüz Türkçesiyle) şöyledir: “Ey taş, yeryüzünün paslı yazıtı, / Kırık başlı sfenks gibi durursun şuracıkta, / Seyredersin kuşkulu kuşkulu, olan biteni. / Sen anladın mı bari, o büyük sır ne?[…]

Bugün 17 Ekim Dünya Yoksullukla Mücadele Günü. Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 1993’te ilan edilen bu günü, Türkiye de benimsemişti. Dünyadaki 7,5 milyar insan nüfusunun iki milyarı “yoksul”, 753 milyonu ise “aşırı yoksul”. Yoksulluk, tabii ki dolarla ölçülüyor. Günlük geliri üç dolar, yirmi sentin (yaklaşık 20 lira) altında olanlar yoksul sayılıyor. Aşırı yoksulluk ölçütü ise günde 1,9 doların (yaklaşık 12 lira) altında[…]

Ekonomik bunalım, artık her düzeyde dile getirildiği gibi, ülkemizin acı gerçeği. Biz, kısa erimde değilse bile bir yolunu bulup yeniden “üretim toplumu” olacağımıza inanan iyimserlerdeniz. Daha doğrusu, “üretimini neredeyse bile isteye sürekli geriletip kendisi olağandışı ölçekte üremenin, bir toplum için kaçınılmaz tükeniş nedeni” olacağının, kafamıza dank ettiğini umuyoruz. Küresel egemenlerin “Üretme, bizden al!” dayatmasına boyun[…]