Günümüz egemenleri, aralarında 100 yıllık Cumhuriyetimizle yaşıt olanların da bulunduğu hemen tüm kamu kurum ve kuruluşlarını amaçlarından koparıp adım adım kendi meşreplerine (1) uydurmayı sürdürüyorlar. Bunlardan biri, Atatürk’ün yönergesiyle (talimat) 12 Temmuz 1932’de kurulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti; şimdiki adıyla Türk Dil Kurumu (TDK). Doğrusu, TDK’yi TDK olmaktan çıkarmak için[…]
Yazının Devamı
Öyle bir yağmur yağsın ki… Ak notalar çizsin kara bir buluta salyangoz, Ninni bilmeyen taze anneye ezgi, Efkârlı bülbülün çektiği dem olsun. Öyle bir yağmur yağsın ki… Toprak doysun can suyuna kıydıkları canların, Kelepçeli kökleri, meyvesi yasak fidanların. Kanadı kırık serçeye merhem olsun. Öyle bir yağmur yağsın ki… Kirinden arındırmaya[…]
Yazının Devamı
“Bu gazete (dergi); Cuma günleri saat sekizde çıkar. Sekizle dokuz arasında fırsat bulursa satılır. Dokuzda toplatılır. Saat onda muharrirleri (yazarları) sorguya çekilen Basın Hürriyetinin kurbanı felaketzede bir gazetedir.” Yukarıdaki ‘trajikomik’ yazı, 1946 – 1949 yılları arasında yayımlanan haftalık Markopaşa dergisinin kapağında yer aldı. İmleğinin (logo) üzerine atılan “Toplanmadığı Zamanlarda Çıkar”[…]
Yazının Devamı
Herkesin herkesten ve her şeyden öğreneceği ne çok şey var. ‘Şahsen’ son öğrendiğimiz: Tüm güvercinlerin ayakları kırmızıymış. Bize bunu bir güvercin öğretti. Birkaç haftadır evimizin balkonuna gelip konuyor. Biz yemini, suyunu hazırlayıp her gün tazeledikçe yatıya da kalmaya başladı. İki saksılığı boşaltıp iki ayrı tünek yaptık ama o, balkondaki lambanın[…]
Yazının Devamı
Müslüman olmak isteyen adam, birine yaklaşıp sormuş: — İslamın şartı kaç? Sorduğu kişi Kayseriliymiş, yanıt vermiş: — Sekiz. Adam: — Şey… demiş; ‘İslamın şartı beş’ diye daha önceden kulağıma çalınmıştı. Kayserili: — Hayır! diye itiraz etmiş; O bize gelişi! GÜLMEK BİZE YAKIŞIYOR! Uyanık Kayserili eğer varsıl biriyse İslamın sekiz (!)[…]
Yazının Devamı
Göçer kuşlar geçiyordu üstümüzden Sarı sıcağa kalmışlar. Soyulmuş badem yüzlü çocukları Sait Faik’in Yürecikleri nedense erken büyüme telaşında, Terleri gözyaşı olmuş her arnavutkaldırımı taşında. Öngörülemez yazgıya açılmış göğüs bağır, Tek göz kutsal tutukevlerinden yükselen anne çağrılarına sağır. Havanın cıvıl cıvıl serçe serpintili olduğu gün Zaman durdu aniden Bir çocuk öldü[…]
Yazının Devamı
Kimi canlı türleri, yırtıcılara yem olmamak için zehirli türlerin rengine ve biçimine bürünüyor. (*) Doğadaki “av”lar, özellikle renk algısı bakımından üstün belleğe sahip yırtıcı kuşları; (kırmızı, sarı, siyah, beyaz karışımı) renk evrimi geçirerek aldatıp varlığını koruyabiliyor. Bu keşif; Alman dirimbilimci (biyolog) Fritz Müller (1822 – 1897) tarafından yapıldığı için “Müller[…]
Yazının Devamı
‘Masalcı’ Grimm Kardeşlerden Jacob, hangi toplumca üretilmiş olursa olsun, halk şiirini ‘doğal şiir’, insanların yazdıklarını da ‘yapma şiir’ sayarmış. Jacob Grimm (1785 – 1863), çok yönlü bir Alman kültür insanı; kardeşi Wilhelm Grimm ile birlikte masallar yazmasının yanı sıra dilbilim, halk bilimi (folklor) alanlarında yetkinleşmiş. (*) Onun, ‘doğal şiir –[…]
Yazının Devamı
En az bin yıllık bir Türk atasözü: “Yitiglig anası koyun açar.” Kaşgarlı Mahmut’un (1005 – 1105) “Divan- Lügat’it Türk”ünden. Anlaşılması biraz güç atasözünü, 16. yüzyılda yaşamış olan şair Güvahi de manzum “Pendname”sinde şöyle aktarıyor: “Yitiklü anasının koynun arar.” Değerli dilbilimci Prof. Dr. Doğan Aksan’ın (1929 – 2010) yorumuyla bu atasözümüz,[…]
Yazının Devamı
İnsan, dünyayı kendi gözüyle, balık da balık gözüyle görür. Peki, gerçek dünya hangisi? Einstein’a (1879 – 1955) göre, “zaman / nesne / mekân / hareket”, birbirinden bağımsız değildir; “göreli” (izafi) bir ilişki içindedirler. Düz yolda saatte 100 km sabit hızla giden bir otomobilin içindeyiz, diyelim. Yanımızdan 70 km hızla ilerleyen[…]
Yazının Devamı
14 Mayıs 2023 günü, Kafkaesk (*) bir sabaha uyandık. Prag’lı yazar Franz Kafka’nın (1883 – 1924) “Dönüşüm” öyküsünde, gezgin satıcı Gregor Samsa’yı bir güne hamam böceğine dönüşmüş olarak başlatması gibi… (Sanatçıların böyle bir özgürlükleri / sihirli güçleri var; her şeyi dilediklerince yaratıp dünyaya gönderebiliyor ya da dönüştürebiliyorlar.) Biz de o[…]
Yazının Devamı
Türklerin, “akıl” sözcüğünü Araplardan almadan önce onun yerine “ög”; ‘akıllı’ karşılığı olarak da “ögli” dedikleri biliniyor (1). “Ög; düşünme, anlama ve kavrama gücü” demek olan “akıl”ın yanı sıra “anlak” (zekâ) ve “algı” (idrak) anlamlarına geliyor. Günümüzdeki öz Türkçe karşılığı “us” olan “akıl”; Arapça aslında ‘deve kösteği’ demekmiş. Arap’ın, kaçmasın diye […]
Yazının Devamı
. İnsan, dünyaya bir kere gelir. ‘Biricik’ yaşamını, üyelerinin birbirini sürekli itip kaktığı, üstüne ölü toprağı serpilmiş ilkel bir toplumda, ağır kanlı bir sürüngen gibi pinekleyerek geçirmek de var… Günün yirmi dört saati canlılığını yitirmeyen, insanların birbirine saygı çerçevesinde sosyalleştiği; kütüphaneleri, sinema – tiyatro – konser salonlarıyla türlü kültür /[…]
Yazının Devamı
Mavi Gezegen, olanca eliaçıklığıyla kendini yenileyip büyüleyici / yaşamsal güzellikler sergilemek üzere canla başla çalışıyor. Biz insanlara rağmen… * Zehirlediğimiz toprak; -devlet adına hareket eden siyasîler eliyle tarım bitirilmiş olduğu için- zorunlu nadasa bırakıldığı kadarıyla vitaminine, mineraline kavuşuyor. * Yaktığımız / kestiğimiz ormanlar; -eğer yerinde hâlâ ‘türedi varsıl’ villaları yükselmediyse-[…]
Yazının Devamı
İlkyaz, ayak sürüye sürüye de olsa sonunda geldi. Balkonda budadığımız güller, birkaç haftalık durgunluklarıyla bizi kaygılandırsa da parlak güneşe / ılık havaya gövermeye başladı. İki sarmaşık gülünden önce kırmızının budaklarından yeşil – vişne çürüğü bir gülümseme yayıldı. Bir baktık, aradan küçücük bir tomurcuk uç vermeye çalışıyor. Kırmızı gülün ‘bebeği’ birkaç[…]
Yazının Devamı
Günümüz Türkiye’sinde iyi, doğru, güzel olup da saldırıya uğramayan neredeyse hiçbir kişi, kurum, değer … yok. Fizik bilimindeki ‘bileşik kaplar esası’nda olduğu gibi, Türkçemiz neden bu kaba, kırıcı, hırpalayıcı gidişten payını almasın ki! Seçim eğik düzleminde, zaten öteden beri var olan dil karmaşamızın gittikçe daha çetrefilli bir sorunlar yumağına dönüştüğünü[…]
Yazının Devamı
. Bireysel ihanet örneklerinden birini, Fransız romancı, şair ve oyun yazarı Victor Hugo (1802 – 1885) yaşadı. Karısı Adèle ile evine sürekli girip çıkan yazın eleştirmeni arkadaşı Saint – Beuve arasında ateşin bacayı sardığını öğrenince… * Hugo, hayattaki dört çocuğundan Léopoldine’e çok düşkündü. Léopoldine, 19 yaşında mutlu bir evlilik yaptı.[…]
Yazının Devamı
‘Büyük başın derdi’ nasıl büyük olursa ‘büyük yüreğinki’ de öyle olmalı. Bizim “İkinci Yeni” şiir akımına kaynaklık eden Dadaizm’in öncülerinden Louis Aragon (1897 – 1982), cenneti de cehennemi de bu dünyada ‘şair yüreği’ne sığdırdı. Rus asıllı yazar karısı Elsa Triolet’nin (1896 -1970) ‘sayesinde’ ve ‘yüzünden’! * Elsa Triolet, daha önce[…]
Yazının Devamı
Karacaoğlan, şiirine kendine özgü gülmeceyi de katarak yirmi yaşındaki sevgilinin ‘geçmez akça pula benzediğini’ söyler. Ama, hayatın gerçekleri öyle demiyor. * İtalyan asıllı Fransız şarkıcı – oyuncu Yves Montand (1921 – 1991), kendisini keşfeden “Kaldırım Serçesi” Edith Piaf ile aşk yaşadı. Şansonlar kraliçesi Piaf, Montand’dan altı yaş büyüktü. Ama, bir[…]
Yazının Devamı
“İhanet”, Arapça kökenli bir sözcük. Sevgide aldatma, sadakatsizlik yanı sıra bir kimsenin güvenini yok etme, anlamlarına geliyor. Halk dilindeki söylenişiyle “hayınlık”. Bireysel olunca iki kişiyi ve onların yakın çevresindekileri ilgilendirir de… Koca bir topluma yapılan “ihanet” kolay bağışlanamaz. Kimi ayrıklıklar (istisna) dışında elbette. Biz, bireyselden başlayalım… . SEN DE Mİ[…]
Yazının Devamı