Medyamızdaki yürek burkan Türkçe özensizliğini görmek için haber başlıklarına bakmak bile artık yeterli olabiliyor.
Örneğin, “-de” eki, bir başlıkta yerini “yönelme eki -a”ya bırakabiliyor. CNN Türk’ün “Parametre” izlencesinde 1 Temmuz 2016 günü ekrana atılan şu başlıkta (KJ) yapıldığı gibi:
“İsrail gazı 3 yıla gelecek”
Başlığın doğrusu, “İsrail gazı üç yıl içinde gelecek” değil mi?
6 SÜTUNLUK BAŞLIKTA DİLBİLGİSİ YANLIŞI
Bir başka örnek, yazılı medyadan. 9 Temmuz 2016 tarihli Sözcü’nün 10’uncu sayfasında altı sütuna başlık:
“Helikopterde önce bir ışık belirdi, sonra dağa çakıldı“
Giresun’da askerî helikopterin düşmesiyle ikisi yarbay, beşi asker yakını yedi kişi şehit olmuştu. Sözcü’nün bu haberi yansıtan başlığında ‘özne yanlışı’ ve buna bağlı ‘özne – yüklem uyumsuzluğu’ var.
Başlıkta kullanılan ‘ışık’ öznesi, ‘belirdi’ eylem çekimiyle uyumlu ama ‘çakıldı’ yüklemiyle uyumsuz.
Bizce, aynı sayıda sözcükle başlık şöyle olabilirdi:
“Kokpitte önce ışık belirdi, sonra helikopter dağa çakıldı”
18 Haziran 2016 tarihli Cumhuriyet’in 11’inci sayfasındaki bir haber başlığı da şuydu:
“Harvardlı öğrenciden 300 sayfalık Roman tezi”
Burada da “Harvard” adı ile “-li” yapım ekinin arasına ‘kesme imi’ konulmalıydı.
“-li” yapım eki, adları sıfat yapar. Türkçe ya da Türkçeleşmiş adlar sıfat yapılırken ad ile “-li” ekinin arasına kesme imi konulmaz:
Yozgatlı öğretmen, Viyanalı müzisyen…
Ama, “-li” yapım ekini ‘özgün biçimiyle yazdığımız’ yabancı bir ad’a uladığımız zaman, araya kesme imi koymalıyız:
Washington’lu ressam, Harvard’lı öğrenci…
“HİSSİKABLELVUKU” SÖZÜNÜ TANIYAMADIK
Cumhuriyetçi dostlara, yapıcı eleştirilerimizi sürdürelim… 8 Temmuz 2016 tarihli gazetenin arka kapağındaki sosyal medya köşesinin ana başlığı şuydu:
“Hissikalbelvuku Bakanlığı”
Yukarıda sözünü ettiğimiz helikopter kazasından sonra, Bilim ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, “(Kazanın nedeni) Sanki bana kullanım hatası gibi geliyor.” demişti. Bir sosyal medya kullanıcısı bu sözleri nedeniyle Özlü’nün oturduğu makama “Hissikablelvuku Bakanlığı” adını takmış. Arapça kökenli “hissikablelvuku”, ‘önsezi’ demek. “His” (duygu), “kabl” (önce), “vuku” (meydana gelme) sözcüklerinden oluşuyor. Cumhuriyet’in başlığında ise “kabl” sözcüğü”, “kalb”e dönüşüp “Hissikalbelvuku Bakanlığı” denmişti.
Herhâlde, olsa olsa yöntemiyle (!)
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Tebliğ edildi: / Müebbet sevgisizlik / Cezamız kesinleşmiş / Haysiyet bahçemize bile / Destursuz girmiş kadı / Biz de mahkeme-i şuara’ya gideriz / Onları şiirsizliğe / Mahkûm ederiz!