Prof. Dr. İlber Ortaylı, geçen pazar günü CNN Türk’te Hakan Çelik’in konuğuydu. Okul yıllarında öğretmenlerinin, Türkçesi kötü öğrencileri nasıl aşağıladıklarını anlattı. Bir öğretmeni, Ortaylı’nın ‘kemik’e ‘kemük’ diyen taşralı bir sınıf arkadaşına, dolaylı yoldan ‘köpek’ diyerek ağır hakaret etmiş:
– Sen o ‘kemüğü’, doğup büyüdüğün falanca yerden buraya ağzında nasıl ‘getürdün’!..
Biz de ortaokul birinci sınıftayken yazar Mahmut Yesari‘nin soyadını, ‘yasari’ diye söyleyen bir öğrenciyle, Türkçe öğretmenimiz Adnan İçpak’ın nasıl alay ettiğini anımsıyoruz:
– Ya sari ya kırmızi!..
Pek çok değer gibi dilimizin de yerlerde süründüğü günümüzde; başta ünlü “Çulluk” olmak üzere, otuza yakın roman ve hikâye, çoğu Darülbedayi’de oynanmış elliyi aşkın piyes yazan Mahmut Yesari’nin (1895 – 1945) adını duymuş kaç öğretmen var?
Eğer duyan varsa ya KPSS’de en yüksek puanı alıp ‘mülakatta kaybetmiş’ ya da ‘sözleşmeli’ olarak talim ettirildiği 900 lira aylıkla medarı maişet motorunu döndüremeyip Ahfeş’in keçilerine (*) çoban olmuştur!
ÖZELEŞTİRİ GEREĞİ
Bu köşede hep önerdiğimiz gibi, medya çalışanları olarak önce iğneyi kendimize batırıp ‘dilimize gerekli özeni gösteriyor muyuz?’ diye sormalıyız.
Zaman zaman ‘Türkiye tarihinin en ağır bunalımlı’ gündemine takıldığımız için biriken ‘medyada dil yanlışları’ notlarımıza dönelim…
Bu arada hep belli başlı kişi ve yayın organlarının dil yanlışlarını konu etmemizi yadırgayanlar olabilir. Hemen belirtelim ki CeTVel’de genellikle gazeteciliği, yayıncılığı ciddiye alanların kimi zaman düştükleri dikkatsizlik, savrukluk, özensizlik… hatalarına dikkat çekip kendilerine ‘yapıcı’ eleştiriler yöneltmeyi amaçlıyoruz.
Yoksa, her kör satıcının kör alıcısı olduğu gibi, öyle köşe yazarlarımız (!) var ki medyada onlarca yıldır kalem oynattıkları hâlde, ilkokul dilbilgisi kitabında öğretilen ‘-de, da’ ayrımını bilmiyor. Yazı metninden de vazgeçtik; söz gelimi, yazısına başlık yaptığı kısacık iki sözcükten birinde dil yanlışı var.
Aslında en çok eleştirilmeye müstahak bu ‘meslektaşlarımız’ aynı zamanda burnundan kıl aldırmayanlar.
Söz konusu hazretler, CeTVel’deki Türkçe eleştirilerinden azadedir!
‘VEJETERYAN’ NE?
Yazımızın başına dönecek olursak… Prof. Dr. Ortaylı’yı konuk eden Hakan Çelik’in CNN Türk’te hazırlayıp sunduğu söz konusu izlencede; 30 Temmuz günü onlarca dakika ekranda kalan bir başlık (KJ):
“Vejeteryan Beslenme”
Başlıkta Ermeniceymiş (!) gibi yazılan ‘etyemez’ anlamındaki sözcüğün doğrusu “vejetaryen” (Fr. végétarien) değil mi!
Dil özensizliğimizden örnekleri, haftaya da sürdüreceğiz.
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Şortlu kıza çifte atmak / Tatmin etmedi / Sapkın merkebi / Müstehcen gözlerle / Pantolonlu kızlara baktı / Ve beyin görünümlü salgıları / Dinî (!) öğüt diye ağzından aktı!
(*) Arap bilgin Ahfeş, dil konusunda ders vereceği öğrenci bulamayınca bir keçi satın almış. Bildiklerini ona anlatıp dersin sonunda “Anladın mı?” diye sorarmış. Sonra da keçinin yularını çekip başını aşağı yukarı sallatarak sözde ‘evet’ yanıtını alırmış.