Charles de Gaulle (1890 – 1970), Fransa Cumhurbaşkanı iken resmî ziyarette bulunduğu Ankara’da, coşkulu törenlerle karşılanır. Dönemin belediye başkanı, seçkin konuk onuruna düzenlenen toplantıda, başkentteki çalışmalarını anlatır:
– Ankara’da ‘elektrifikasyon’u tamamladık, ‘kanalizasyon’ şebekesini genişlettik, bir ‘reklamasyon’ merkezi kurduk ayrıca ‘komünikasyon’ yatırımları yapıyoruz.
De Gaulle, Başkan’ın konuşmasını Fransızcaya aktaran çevirmeni şaka yollu susturur:
– Çeviriye gerek yok; galiba ben Türkçe biliyorum!
Kendi anadilleri konusunda çok duyarlı, dolayısıyla da ‘korumacı’ olan Fransızların sözünü sakınmayan asker kökenli lideri, Türk konuşmacıyla açıkça alay etmiştir.
De Gaulle sağ olsa da şimdi Türkiye’ye gelse bizim kimi konuşmalarımızı duyunca çıngıraklı kahkahalar atmaktan kendini alamazdı.
Çünkü, allahlık ‘ulusal’ eğitimimizle yarım yamalak öğrendiğimiz Fransızca sözcükleri dilimize kazandırırken (!) sayısız çamlar devirmişiz. Üstelik, devirmeyi de sürdürüyoruz. (İktidarın, ‘Proje Okullar’ adı altındaki çağ dışı yeni uygulamasıyla eğitimin tamamen canına okuyacağına hiç kuşkumuz yok.)
‘ATMASYON’ FRANSIZCA!
Ziya Gökalp (1876-1924), “Lisan” şiirinde şöyle diyor:
“Uydurma söz yapmayız, / Yapma yola sapmayız, / Türkçeleşmiş, Türkçedir; / Eski köke tapmayız…”
Günümüz Türkçe sözvarlığında yerleşip kökleşmiş ‘dışalım (ithal) sözcükleri’, kendi dilbilgisi ve yazım kurallarımızla ‘kör kör parmağım gözüne aykırılıklar içermiyorsa’ kullanabiliriz.
Zaten, bilim ve uygulayımbilim (teknoloji) özürlü bir toplumuz; sürekli ‘icat çıkaran’ (!) uygar dünyanın buluşlarına, yaratıcılarının koyduğu yabancı adları olduğu gibi almamız da kaçınılmaz.
Gökalp’in, şiirinde “yapmayız” dediği uydurma Türkçe bir yana; örneğin, Fransızların bile bilmediği (evet, şaka değil, gerçek) ‘uydurma Fransızcamız’la…
Teklifsiz dilde kullandığımız “atmasyon” yoluyla…
“-İST” SAÇMALIKLARI
Tanrıtanımaz, demek olan Fransızca “athée”ye (ate, okunur) ‘-ist’ ekleyip Fransızca (!) bir sözcük yaratmışız.
Ruhbilim uzmanı “psikiyatr”a (Fr. psychiatre) yine ‘-ist’ yamamışız.
(Değerli gazeteci Hande Fırat’ı; CNN Türk’ün 12 Ekim 2016 günkü “Parametre” izlencesinde, sivilleştirilen GATA’dan ve askerî hekimlerden söz ederken “psikiyatr” dediği için kutlarız.)
Bitirmeye yerimiz elvermediğinden, konuyu haftaya da sürdüreceğiz.
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Türkiyem / 29 Ekim’de / Ve, 10 Kasım’da / Yine tören yasaklısı / Barışçı Ata’yı sattık / Olduk, yurtta savaş / Dünyada savaş sevdalısı