Hemen tüm TV kanallarımızda sunucuların, “ağır” sözcüğünü yazıldığı gibi okuduklarını işitiyoruz.
Evet, Türkçemiz genellikle ‘yazıldığı gibi okunan’ az sayıdaki dilden biridir.
Batı dillerinde iki ünlü (diftong), kimi zaman da üç ünlü (triftong) harfin bir arada yazıldığı hâlde tek ses verdiğini (1) biliyoruz.
Ama, her dilin kendine özgü incelikleri olduğu gibi, Türkçemizde de ‘yazıldığından farklı seslendirilen’ sözcükler var.
Örneğin, bir sözcüğün içindeki “ğ” okunmaz; kendisinden önce gelen ünlüyü, ‘bir değer uzun’ okutur:
“yağmur” (yaamur), “bağımsız” (baamsız),”boğmak” (boomak) gibi “ağır”ın okunuşu da şöyledir:
“aar”
AYLARDIR YİNELENEN DİLBİLGİSİ YANLIŞI
Bir ‘araç filosu’ firmasının TV’lerde aylardır yinelenen reklam sloganı:
“Sen var diye biz varız.”
Türkçe dilbilgisinde, “sen var” diye bir eylem çekimi yok!
‘Dilek’ kiplerinden ‘şart’ çekimine göre, söz konusu sloganda “Sen (var + isen) varsan …” denmesi gerekmiyor mu!
Ya da:
“Sen varsın diye…”
Aynı reklamda, “Ooo… İkame araç da geldi!” denirken bu kez “ikame” sözcüğü, ‘kalın k’ yerine, ‘ince k’ ile yanlış seslendiriliyor.
Yine aylardır ekranlarda hem yazılı hem de sesli olarak vurgulanan bir başka reklam sloganı:
“Dostdoğru ‘D Smart’a gelin!”
Sıfat olarak ‘çok doğru’, belirteç (zarf) olarak da ‘hiçbir yere sapmadan’ anlamlarına gelen sözcük, bilindiği gibi “dosdoğru”dur. Reklamımızı çekici kılalım diye böyle sözcük oyunlarıyla dilimizi bozmaya hiçbirimizin hakkı yok.
İLK HARFİ, ÜNLÜ EK ALAN SÖZCÜKLER
Öte yandan yabancı kökenli sözcükleri; ünlü harfle başlayan ek aldığında sıklıkla yanlış yazıp yanlış seslendiriyoruz.
CNN Türk’ün 9 Şubat 2017 günkü “Parametre” izlencesinde, ekranın altında en az otuz kez geçen bir KJ:
“Başbakan: ‘Hakikatı’ Anlatırsak 2007 Referandum Sonucunu Alabiliriz”
Sunucu Ebru Baki, bu başlığı okurken “… Hakikati” dedi. Peki, hangisi doğru; “hakikatı” mı “hakikati” mi? Sunucunun söylediği doğru; çünkü, “hakikat”in son sesi ‘ince t’dir, dolayısıyla bu sözcüğün ‘ünlü’ eki de ‘ince ünlü’ olur; “hakikati”.
Arapça kökenli “hakikat”in orta hecesinin uzun okunduğunu da unutmayalım; hakiikat.
Dilimizin inceliklerini, dilimiz döndüğünce anlatmayı sürdüreceğiz.
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Sevgi beklemiyoruz / Ama saygıda kusur / Etmeyin, katlanamıyoruz / “Sen” demeyin haberciye / “Siz”i en az sizin kadar / Hak ediyoruz sayın siyasetçiler!
(1) Örneğin, Fransızca “aide” (T. yardım) sözcüğündeki “ai-” harfleri ‘e’ sesi verir; sözcüğün son harfi ise okunmaz; “ed”.
“L’eau”daki (T. su) üç ünlü harf “eau” da sadece ‘o’ sesi verir; “lo”.