Atatürk Türkiye’sinin örnek aydınlarından Doğan Kuban, “Beyin, biyolojik insana; akıl, toplumsal insana; düşünce de uygar insana tekabül eder.” diyor.
Türk ulusu olarak biz de ‘düşünen, uygar toplum’ olmak istiyorsak okumayı; yemek, içmek, barınmak… gibi temel gereksinimlerimizin arasına katmaktan ötesi yoktur.
EN GÜZEL SERÜVEN
Elimizde, “Şu Edebiyat Denen Şey” (*) adlı bir kitap var. Şiir, roman, öykü hâttâ tiyatro oyunu okumanın yararlarını anlatan bilimsel bir yapıt bu.
Şiir okumak: Her okura farklı şey ifade edebilen ‘açıklanamaz’ şiirin ne denli yüce bir yazın türü olduğu, kitapta şöyle aktarılıyor (sayfa 44):
“Şiir sözsüz olmalı / Kuşların uçuşu gibi” (Archibald MacLeish’in “Şiir Sanatı”, 1926)
Roman okumak: Hayatta başarılı olmak, (…) neredeyse her zaman bir tür zihin okuma unsuru gerektirir. Sınavı yapan kişinin sizden duymak istediğine ilişkin bir sezginiz yoksa sınavı geçemezsiniz; patronunuzun sizden istediği şeyi mantıksal ve isabetli biçimde tahmin edemezseniz işinizde ilerleyemezsiniz. (…) Roman, büyük zihin okuma sanatıdır. Aslında romanın psikiyatri, psikoloji ve psikanaliz de dâhil öbür söylemlerden daha zengin ve daha ayrıntılı biçimde başka zihinler üzerine kafa yorduğunu öne sürebiliriz (sayfa 60).
Öykü okumak: “Epifani”, özel bir aydınlanma ya da ani bir ifşa ânıdır. Aslında [‘hidayete erme’ gibi (K.E.) ] dinsel bir anlamı olan bu terim, James Joyce tarafından “seküler” [laik yaşama ait, dinden bağımsız olan (K.E.)] anlamında kullanılmış. Öykü genelde bir farkına varma ya da ifşa ânı etrafında döner (sayfa 70 – 177)…
Oyun okumak: Bloom’a göre Shakespeare, (…) bizi ya da bizim gibi insanları sahneye koyarak bizi kendimiz yapar. (…) Bir oyun, edebiyattaki öbür türlerden çok daha fazla, Hamlet’in sözleriyle “çağın ruhuna ve vücuduna kendi kalıbını ve izini bırakır (sayfa 90 – 94)”.
Kitapta önerilen bir de “yaratıcı okuma” var ki ‘sabırla koruk, helva olur’ örneği, bıkmadan, usanmadan sürdüreceğimiz ‘okuma serüvenimizin’ bizi yükselteceği bir tür ‘Nirvana’:
“Yaratıcı okuma, metnin içinde olmayan şeyler yaratmakla değil, metnin içinde olan şeyleri metnin ötesindeki şeylerle ilişkilendiren yeni düşünme biçimleri yaratmakla ilgilidir (Sayfa 30). “
Halkımıza, “epifani” diliyoruz!
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Beş basın kuruluşunu / Dışlar dışlamaz Trumph / Medya devleri ABD’nin / Protesto etti durumu / Bizim özgür medya batsa / Refiklerinin gururu!
(*) Andrew Bennett, Nicholas Royle; “Şu Edebiyat Denen Şey – Okumak, Düşünmek, Yazmak”, Notos Kitap, Ekim 2016