Dere Geçerken At Değiştirilir

Farsça “güzergâh” sözcüğünü, haberlerde sık sık ‘geçiş’ sözcüğüyle birlikte kullanıp “geçiş güzergâhı” diyoruz.

Bu köşede daha önce de anımsattığımız gibi, “güzergâh” zaten ‘uğranılacak, geçilecek yer’ demek.

Yani “geçiş” gereksiz, “güzergâh” dememiz yeterli.

NTV’nin 3 Ekim 2016 günü saat 10.00 haber bülteninde, sözcük doğru kullanıldı. 160 bin sığınmacının AB ülkelerine paylaştırılmasını öngören düzenleme için Macaristan’da halkın oyuna başvurulduğu belirtilirken şöyle denildi:

“…Macaristan, sığınmacıların ‘güzergâhında’ yer alan bir ülke.”

NTV editörünü kutluyoruz.

“İKAME”NİN ‘K’Sİ

Sesletimi sorunlu bir sözcük; ‘yerine koyma, yerine kullanma’ anlamlarındaki Arapça kökenli “ikame”. Bizce kantarın topuzunun kaçırıldığı FETÖ’cü soruşturma furyasında açığa alınan on binlerce öğretmenin yerine kimlerin, hangi ölçütlerle ‘ikame edildiği’, haftalardır haber kanallarında konu ediliyor.

Ortak bir dil yanlışıyla; “ikame”nin ‘kalın’ okunması gereken ‘k’si ince seslendiriliyor.

CNN Türk’ün 19 Eylül 2016 günkü “Parametre” izlencesinde, ‘kalın k’yi vurgulayarak “ikame” deyip sunuculara örnek olan değerli gazeteci Emin Çapa’ya teşekkürler.

ATASÖZÜ YANLIŞI

Atasözleri ve deyimlerdeki sözcükler değiştirilemez. TV kanallarında, yine FETÖ’cü soruşturmalar kapsamında, kimi üst düzey kamu görevlilerine neden dokunulmadığı konuşulurken bir atasözümüz yanlış aktarılıyor:

“Dere geçerken at değiştirilmez.”

Atasözünün aslında, ‘dere’ sözcüğü ‘belirtili nesne’dir, bir başka deyişle “-i durumundadır”.

TDK’ye göre, ‘bir yöntemden başka bir yönteme geçiş, tehlikeli bir durum veya zamanda yapılmamalı’ anlamındaki atasözünün doğrusu, değerli gazeteci Bekir Coşkun’un 25 Eylül 2016 günkü Sözcü’deki köşe yazısında geçiyordu:

“Dereyi geçerken at değiştirilmez…”

Her yazısından ‘edebî metin tadı ‘ aldığımız usta meslektaşımıza da bu yakışır.

REKLAM SAÇMALARI

TV’lerde, Türkçemizi herkes bir ucundan çomaklıyor. Reklamcıların özensizliği belki hepsinden önemli; çünkü dil yanlışı içeren reklam sloganları yinelendikçe belleklerde doğruymuş gibi yer ediyor.

Son kötü örnekler:

1- Fakir’den “Kaave”!

2- T.C. Ziraat Bankası’nın TV reklamında geçen, “değerlerin kıymetini bilmek” sözü. (Arapça “kıymet”in bire bir Türkçe karşılığı “değer”.)

3- Beykent Üniversitesinin TV reklamında “kâbus” sözcüğünün ‘kalın k’ ile seslendirilmesi. Reklamcı arkadaş neredeyse ‘kabız’ diyecek; Türkçe kabızı!

GRAM GRAM ‘EPİGRAM’

Gazeteci, yayıncı / Radyocu, televizyoncu / Özgürlük savunucusu ise / Mahpus damına yolcu