Haberleri yazarken ya da seslendirirken ‘Türkçeleşmiş yabancı sözcük’ kullanımında ciddi sorunlarımız var.
Bir belgesel kanalımızın, 23 Ocak 2017 günü Abant’taki yarı yıl (sömestr) tatilcilerinin kış keyfine ilişkin haberinde, dış ses şöyle diyordu:
“Şamrellerle karda kayanlar…”
‘Motorlu taşıtların iç lastiği’ anlamında kullandığımız Fransızca kökenli sözcüğün yazım ve sesletimi hakkında ‘rivayet muhtelif’:
“Şamrel”, “şambrel”, “şambriyel”…
Özgün biçimi “chambre à air” (şanbr-a-er, okunur) olan sözcük Fransızcada ‘hava odacığı’ demek.
Türkçede ses değişimine uğramış; TDK’nın sözlüklerine göre “şambrel” olmuş.
Dil Derneği’nin Türkçe Sözlük’üne ve konunun uzmanı Sermet Sami Uysal’a (*) göre ise “şambriyel”e dönüşmüş.
Bizce de doğrusu “şambriyel”.
MİLLİYET’İ KUTLARIZ
Bir başka güncel haber:
“Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Karlov’u vuran polis memuru Altıntaş’a ait e-postaların, suikasttan iki saat 20 dakika sonra silindiği belirlendi.”
Bu haber, gördüğümüz kadarıyla biri dışında tüm gazete ve TV kanallarımızda şu başlıkla verildi:
“Saldırıdan Sonra Mailleri Silinmiş”
Posta, anlamındaki İngilizce “mail” sözcüğüne Türkçe takı getirirken sözcükle takının arasında mutlaka kesme imi (‘) koymalıyız; mail’leri…
Sadece Milliyet, haberin hem birinci sayfadaki başlığında hem de iç sayfadaki devamında, kurala uydu:
“… Savcılık bu kapsamda Google’a yazı yazarak, silinen mail’lerin dökümünün gönderilmesini istedi.”
Milliyet editörlerini kutlarız.
Bu arada, dilimize Arapçadan geçmiş “mail” (eğilimi olan, benzeyen, andıran) diye bir sözcük bulunduğu için yukarıdaki gibi yanlış yazımların, anlam karmaşasına yol açabileceğini de anımsatalım.
ORGANİZASYON DÜZENLEMEK (!)
Bir haber kanalımızın 23 Ocak 2017 günü saat 10.00’daki bülteninde de yeni ABD Başkanı Trump karşıtı kadın gösterileri ekrana getirilirken şöyle dendi:
“… Organizasyonu düzenleyenlere göre, katılan sayısı beş milyona ulaştı.”
Fransızca kökenli “organizasyon”un, bu haber tümcesindeki anlamı zaten “düzenleme”. Dolayısıyla da “Organizasyonu düzenleyenler… ” yerine, “Gösterileri düzenleyenler… ” ya da “Düzenlemeyi yapanlar…” denebilirdi.
Medyadaki dil yanlışlarımıza dikkat çekmeyi sürdüreceğiz.
GRAM GRAM ‘EPİGRAM’
Biz eskiden, eskiden / Simidi çaya banıp / Özgürlük içerdik testiden / Artık ağlıyor da kalemlerimiz / Yazamıyoruz / Banıp gözyaşlarımıza!
(*) Sermet Sami Uysal; “Türkçe’de Yaratılan Fransızca Sözcükler ve Türkçe’de Anlamları Değiştirilen Fransızca Sözcükler”, YKY, Eylül 2014, sayfa 29