Fransız düşünür Buffon’un “Üslup yazarın ta kendisidir.” özdeyişi -uyak çekiciliğiyle karışık- genelleme yapılarak dilimize aktarılmış:

“Üslub-ı beyan, aynıyla insan.”

İstediğimiz kadar süslü sözcüklerle konuşup yazmaya özenelim, eğer ‘beyanımız’ kişiliğimize bol ya da dar geliyorsa ‘pespayelik’ aradan er geç sırıtır. (“Er geç”i bitişik yazarsak ‘erkek keçi’ ya da ‘erkek deve’ sırıtır!)

HALVA – HELVA

Pek çok yönünü eleştirdiğimiz rahmetlik Süleyman Demirel’in güzel bir sözü vardı:

“Doğrusu ‘halva’dır; ama siz ‘helva’ diyeceksiniz.”

1970’li yıllarda, bu günkülerle kıyaslayınca aslında ‘helva gibi’ olduğunu yeni yeni anladığımız ‘siyasetçi üslubu’ sertliklerini, yazdığımız haberde olabildiğince yumuşatırdık.

Örneğin bir siyasetçi, rakibinin bir savını ‘yalanlamışsa’ bunun haber dilimizdeki karşılığı şuydu:

“… doğru olmadığını söyledi.”

Ya da Babıâli’deki İran Başkonsolosluğunun önünde bir grup öğrenci, İran Şahı Rıza Pehlevi’nin ‘kuklasını’ mı yaktı! Despot bile olsa bir komşu ülke yöneticisinden ‘kukla’ diye söz etmemek için haberimizde, ‘kukla’ ile eş anlamlı ama görece daha yumuşak bir sözcüğü, “maket”i kullanırdık:

“İranlı rejim muhalifi öğrenciler, Şah’ın maketini yaktılar.”

Baş ‘Dil’le Tartılır -4 yazısına devam et →

Türkçeye, Batı ya da Doğu dillerinden girmiş sözcüklerin sesletim ve yazımı, baş belamız!

Örneğin, içinde dört ünlü harfin yan yana gelip ‘ses baskısı’ yaptığı, Batı kökenli bir sözcük:

“Gangster”

Bilindiği gibi, yasa dışı işler çeviren azılı haydut, demek.

Fatih Portakal’ın ‘etkileşimli’ (interaktif) sunumu hoşumuza gittiği için ana haber bültenlerini genellikle Foks TV’den izliyoruz. Portakal, 27 Eylül günkü bülteni sunarken “gangster”i, dört ünsüz harfinin ortasına bir ünlü (e) sıkıştırarak seslendirmez mi:

“Gangester”!

Baş ‘Dil’le Tartılır -3 yazısına devam et →

CNN Türk’te, bir kız futbol takımıyla ilgili haber veriliyor. Görüntüleri, İran’dan sanıyoruz önce. Ama hayır, bu bir Türk kız takımının haberi. Sivas’ın bir köyünde futbol takımı kuran genç kızlarımız, gol yemeden il şampiyonu olmuşlar. Aferin!

Vtr’den ekrana yansıyan ses, “Beypınarı’nın kızları…” diyor.

Demek, sporcu kızlarımızın köyünün adı “Beypınarı”ymış.

Ama, üç beş saniye sonra köyün tabelası ekrana getirilince öyle olmadığını anlıyoruz:

“Beypınar” (‘-ı’ takısı yokmuş meğer)!

Hemen ardından, ekranın altında başlık (KJ) beliriyor:

“Beşpınar…”

Baş ‘Dil’le Tartılır -2 yazısına devam et →

Prof. Dr. İlber Ortaylı, geçen pazar günü CNN Türk’te Hakan Çelik’in konuğuydu. Okul yıllarında öğretmenlerinin, Türkçesi kötü öğrencileri nasıl aşağıladıklarını anlattı. Bir öğretmeni, Ortaylı’nın ‘kemik’e ‘kemük’ diyen taşralı bir sınıf arkadaşına, dolaylı yoldan ‘köpek’ diyerek ağır hakaret etmiş:

– Sen o ‘kemüğü’, doğup büyüdüğün falanca yerden buraya ağzında nasıl ‘getürdün’!..

Biz de ortaokul birinci sınıftayken yazar Mahmut Yesari‘nin soyadını, ‘yasari’ diye söyleyen bir öğrenciyle, Türkçe öğretmenimiz Adnan İçpak’ın nasıl alay ettiğini anımsıyoruz:

– Ya sari ya kırmızi!..

Baş ‘Dil’le Tartılır -1 yazısına devam et →